Heeft ‘detoxen’ zin?

19 april 2016

Ontgiften, detoxen, reinigen en ontslakken zijn termen die alternatieve behandelaars gebruiken voor het verwijderen van afval- en gifstoffen uit het lichaam. Ze vinden gretig aftrek en de ervaringen zijn vaak positief. Niets mis mee zou je denken. Toch is er wel wat meer over te vertellen. Doet het bijvoorbeeld wat het belooft?

Ons lichaam als ontgiftingsfabriek

Een auto heeft verschillende filters nodig om goed te blijven rijden. Een oliefilter zuivert bijvoorbeeld de olie en een luchtfilter voorkomt dat vuil in de motor komt. Beide filters raken echter een keer vol en moeten daarom op zijn tijd vervangen worden.
Ons lichaam wordt ook blootgesteld aan stofjes die we eigenlijk niet in ons lichaam willen hebben en eruit willen filteren. Bekende voorbeelden zijn alcohol, medicijnen, uitlaatgassen en restjes bestrijdingsmiddelen. Gelukkig is ons lichaam uitgerust met organen (lever, nieren, longen, darmen, huid) die gespecialiseerd zijn in het tegenhouden, onschadelijk maken en/of opruimen van deze potentieel schadelijke stofjes. Dit doen ze 24 uur per dag, zeven dagen in de week. Hoewel dit erg efficiënt gebeurt, is ophoping van sommige stofjes in erg kleine hoeveelheden niet te voorkomen [1].

Wat is ‘detoxen’?

Er zijn verschillende vormen van ‘detoxen’. Van het traditionele vasten tot warmwaterbaden, klysma’s, darmspoelingen, kleibehandelingen, oil-pulling en complete detox-arrangementen van meerdere dagen. Ze hebben met elkaar gemeen dat er wordt geclaimd dat opgehoopte afval- en gifstoffen het lichaam verlaten. Alsof het lichaam na het ‘detoxen’ nieuwe schone filters heeft gekregen. Resultaten die vaak genoemd worden zijn:

• Meer energie
• Beter slapen
• Gewichtsverlies
• Mooiere huid
• Verbetering van bestaande gezondheidsproblemen

Wat doet detoxen eigenlijk?

De term ‘detoxen’ komt uit de verslavingszorg. Het gebruik van drugs leidt tot stofjes in het lichaam die problemen veroorzaken en verantwoordelijk zijn voor de ontwenningsverschijnselen. Tijdens het afkicken wordt geprobeerd om die giftige stofjes uit het lichaam te krijgen. Dat geldt ook voor vergiftiging met bijvoorbeeld methanol. In het ziekenhuis wordt dan met behulp van hemodialyse het methanol uit het bloed gefilterd [3]. Oorzaak, gevolg en oplossing zijn hier duidelijk. Tegenwoordig wordt de term ‘detoxen’ voornamelijk door alternatieve behandelaars gebruikt, waar het een totaal andere en onduidelijke betekenis heeft gekregen:

• We weten niet of bij iemand die gaat ‘detoxen’ daadwerkelijk afval- of gifstoffen zijn opgehoopt. Objectieve testen daarvoor ontbreken. Desondanks wordt ons aangepraat dat we het nodig hebben. Er worden oplossingen aangedragen voor een probleem dat niet bestaat. Volgens aanbieders van darmspoelingen leiden afvalstoffen bijvoorbeeld tot een aangekoekte massa (slakken) in de darmen. Deze belemmeren de opname van voedingsstoffen en veroorzaken klachten. Onze darmen zijn echter prima in staat om zichzelf schoon te houden. Binnen één week is de binnenbekleding van de darm bijvoorbeeld compleet vernieuwd [4]. Ook artsen die dagelijks in darmen kijken ontkennen het bestaan van ‘slakken’ in de darmen.
  
  
• We weten niet welke ‘gifstoffen’ tijdens het ‘detoxen’ verwijderd zouden worden. ‘Ontgiften’ wordt makkelijk in de mond genomen, maar wat het concreet betekent kan niemand zeggen. De wetenschappelijke literatuur laat dan ook geen bewijs zien bewijs dat gifstoffen verdwijnen na het ‘detoxen’ [5, 6]. Alsof er een cd wordt aangeboden met ‘mooie muziek’, maar de verkoper kan niet zeggen welke muziek erop staat. Zou je die cd dan kopen, met het risico dat er niks opstaat?

Verklaringen voor de positieve verhalen

Hoewel het bewijs ontbreekt dat ‘detoxen’ daadwerkelijk gifstoffen afvoert, zijn er mensen die zeggen dat ze zich erna daadwerkelijk beter voelen. Hoe kan dat dan? Kloppen die verhalen niet? Die verhalen kunnen best kloppen, maar niet doordat het lichaam van gifstoffen is ontdaan. Tijdens een detox-periode gebeuren er namelijk vaak nog andere dingen die de verbeteringen kunnen verklaren (naast het placebo-effect):

• Er hoeft niet gewerkt of gestudeerd te worden waardoor er meer tijd is voor ontspanning.
• Er wordt gezonder en minder gegeten dan normaal.
• Er wordt meer gesport of bewogen.
• Je bent vaker in de buitenlucht.
• Je krijgt meer aandacht.

Zijn er gezondheidsrisico’s?

Er zijn verschillende vormen van detoxen, waardoor ze niet allemaal over één kam geschoren kunnen worden. Over het algemeen zijn ze bij normaal gebruik veilig. Enkele vormen kennen wel risico’s. Langdurig vasten of éénzijdig eten/drinken kan bijvoorbeeld tekorten veroorzaken. Overdosering kan ontstaan bij te enthousiast gebruik van voedingssupplementen, laxantia, vochtafdrijvende middelen en zelfs water. Daarnaast zijn er klei- en kalksoorten die lood en andere zware metalen kunnen bevatten. Door klei-drankjes te drinken of klei op de huid te smeren kan het lichaam die zware metalen opnemen. Tot slot kunnen darmspoelingen tot darmperforaties leiden wanneer die niet door deskundigen worden uitgevoerd.

Conclusie

‘Detoxen’ sugereert dat opgehoopte gifstoffen het lichaam verlaten waardoor men zich beter gaat voelen. Bewijs daarvoor ontbreekt echter. Om je goed te voelen kun je je tijd beter besteden aan gezond eten, ontspanning en voldoende beweging dan aan producten die zijn gericht op het ontgiften van het lichaam.

Referenties:

1. Genuis SJ (2011) Elimination of persistent toxicants from the human body. Hum Exp Toxicol 30, 3–18.
2. Sing D, Sing CF. Impact of direct soil exposures from airborne dust and geophagy on human health. Int J Environ Res Public Health. 2010 Mar;7(3):1205-23.
3. https://www.vergiftigingen.info
4. van der Flier LG, Clevers H. Stem cells, self-renewal, and differentiation in the intestinal epithelium. Annu Rev Physiol. 2009;71:241-60.
5. Klein AV, Kiat H. Detox diets for toxin elimination and weight management: a critical review of the evidence. J Hum Nutr Diet. 2015 Dec;28(6):675-86.
6. Acosta RD, Cash BD. Clinical effects of colonic cleansing for general health promotion: a systematic review. Am J Gastroenterol. 2009 Nov;104(11):2830-6; quiz 2837.

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie