Is koffie nou gezond of niet?

26 juni 2017 door Anderzorg

Het is naast water, thee en bier een van de meest gedronken drankjes ter wereld: koffie. Voor velen kan de dag niet zonder beginnen. Maar tegelijkertijd wordt ook steeds weer ter discussie gesteld of het dagelijkse bakkie pleur nou eigenlijk wel zo gezond is. Wat is er nou eigenlijk bekend over de gezondheidswaarde van koffie?

Voedingswaarde

Een kopje zwarte koffie bevat bijna geen kilocalorieën (ongeveer 2 kcal per 100 ml). Koffie bevat haast geen koolhydraten, eiwit of vet, de grootste leveranciers van energie. Er zit wel een cholesterolachtige stof in genaamd cafestol en verder cafeïne. Daarnaast bevat koffie nog wat vitamines en mineralen en ook wat oplosbare voedingsvezels en antioxidanten. Koffie bevat vooral B-vitamines die een rol spelen in het zenuwstelsel en de mineralen magnesium en kalium die een rol spelen in de spieren, de energiestofwisseling en de bloeddruk. [1]

Cafeïne

De stof die verantwoordelijk is voor het verkwikkende effect van koffie is cafeïne. In 100 ml koffie zit ongeveer 70 mg cafeïne. De gemiddelde gezonde volwassene kan ongeveer 400 mg cafeïne per dag verdragen zonder negatieve effecten hiervan te ondervinden. Voor kinderen onder 13 jaar is koffiedrinken helemaal niet aan te raden en voor jongvolwassenen tussen 13 en 18 jaar hooguit 1 kopje per dag. Cafeïne heeft verder een stimulerend effect op je nieren en zorgt er daardoor voor je dat je sneller naar het toilet moet, maar je plast niet meer dan normaal. Er is dus geen sprake van een vochtafdrijvend effect van koffie, zoals vaak beweerd wordt. [2, 3]

Cafestol

Cafestol is een cholesterolachtig stofje in koffie dat zorgt voor een verhoging van het LDL-cholesterol in het bloed. De negatieve effecten van koffie op hart- en vaatziekten zijn hieraan gelinkt. Je kunt cafestol echter wegvangen door je koffie te zetten met een filter waarin dit stofje achterblijft. Cafestol blijft wel in je koffie als je hem zet met bijvoorbeeld een french press of met cups [3].

Effect van koffie op de ontwikkeling van chronische ziekten

Epidemiologische studies hebben aangetoond dat koffie consumptie gelinkt is aan een lager risico op het ontwikkelen van darmkanker [4]. Meta-analyses van meerdere wetenschappelijke studies hebben bovendien aangetoond dat (filter-)koffie geen effect of zelfs een lager risico geeft op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten en diabetes [5]. Daarbij moet gezegd worden dat dit soort studies geen oorzaak-gevolg relatie kunnen aantonen. Het zou dus kunnen dat de gezondheidseffecten in werkelijkheid niet door koffie, maar door andere kenmerken van koffiedrinkers (zogenoemde confounding factors) veroorzaakt worden. De exacte fysiologische mechanismen waardoor de positieve effecten van koffie verklaard kunnen worden zijn niet heel goed onderzocht, maar ze zijn waarschijnlijk gelinkt aan de aanwezigheid van antioxidanten in koffie. Ook de aanwezigheid van oplosbare vezels die de darmwand prikkelen en daardoor zorgen voor een goede en snelle spijsvertering zouden een rol kunnen spelen [4, 5].

Koffie tijdens en na zwangerschap

Het advies voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven is om niet meer dan 1 kopje koffie per dag te drinken. Of eigenlijk niet meer dan 200 mg cafeïne, aangezien het ook in andere voedingsmiddelen zoals thee en chocolade zit. Het effect van cafeïne op het ongeboren kind is namelijk nog niet goed onderzocht. Het Voedingscentrum geeft aan dat de inname van veel cafeïne tijdens de zwangerschap gelinkt is aan een hoger risico op een kind met een laag geboortegewicht [2], maar een recente wetenschappelijke meta-analyse spreekt dit tegen en zegt geen effect gevonden te hebben in de wetenschappelijke literatuur [6]. Voor vrouwen die borstvoeding geven, is het goed te weten dat koffie je kind onrustig kan maken, omdat cafeïne ook in de moedermelk terecht komt.

Conclusie

Koffie is een caloriearme drank, mits zonder room en suiker gedronken, die gezonde voedingstoffen bevat en daarom prima in een gezond voedingspatroon past. Studies hebben neutrale of positieve gezondheidseffecten gevonden van een matige consumptie van koffie. Om optimaal van de gezondheidsvoordelen te profiteren, drink je het liefst filterkoffie en geen koffie gemaakt van cups of in een french press in verband met de aanwezigheid van cafestol. Zwangere vrouwen beperken de inname van koffie liever tot maximaal 1 kopje per dag om ongewenste effecten op het ongeboren kind te vermijden. En de aloude misvatting dat koffie uit zou drogen, kunnen we naar het rijk der fabelen verwijzen.

Bronnen

1. http://nutritiondata.self.com/facts/beverages/3898/2
2. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/cafeine.aspx
3. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koffie.aspx
4. http://ajcn.nutrition.org/content/early/2012/06/12/ajcn.111.031328.abstract?papetoc
5. Chrysant, SG. The impact of coffee consumption of blood pressure, cardiovascular disease and diabetes mellitus. Expert Review of Cardiovascular Therapy. Mar;15(3):151-156. 2017.
6. Jahanfar & Jaafar. Effects of restricted caffeine intake by mother on fetal, neonatal and pregnancy outcomes. Chochrane Database of Systematic Reviews. June 9;(6)CD006965. 2015.

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie