Palmolie

12 maart 2019 door Anderzorg

Eind vorig jaar ging er een video viral die aandacht vroeg voor het probleem rondom palmolie: namelijk de ontbossing van tropische regenwouden die daarmee gepaard gaat. Dit was een initiatief van de Britse supermarktketen Iceland in samenwerking met Greenpeace. De video ging over een kleine orang-oetang (´Rang-Tan´) die zijn oerwoud is ontvlucht door toedoen van de mens [1]. Voor wie nu een kleine ‘aha-erlebnis’ krijgt: heeft het jou ook aan het denken gezet over wat palmolie is en waarom er zo’n ophef over is ontstaan? Dan ben je niet alleen!
In dit blog leggen we uit wat palmolie is, waarom het omstreden is, en gaan we in op de gezondheidsaspecten van palmolie. Ook vertellen we hoe je je dirty palm-oil consumptie verkleint. Goed voor je gezondheid, het milieu én voor onze verre familie (de orang-oetangs) in het regenwoud!

Wat is palmolie en waar zit het in?

Palmolie is olie die uit de vrucht van de palmboom is geperst. Het bestaat voor bijna de helft uit verzadigd vet, de andere helft is onverzadigd vet. Verzadigd vet heeft een ongunstig effect op je hart- en bloedvaten. Aangezien andere oliesoorten minder verzadigd vet bevatten dan palmolie zijn deze dus gezonder. [2] Desondanks is palmolie een van de meestgebruikte oliesoorten in onze levensmiddelen, aangezien de eigenschappen erg voordelig zijn. Zo is de olie na bewerking tijdens het productieproces kleur, geur en smaakloos, is het stabiel, hittebestendig en heeft het een vaste consistentie bij kamertemperatuur. Palmolie is daarnaast ook nog eens heel goedkoop. Dat komt doordat de opbrengst per hectare grond voor palmolie veel groter is dan de opbrengst van andere oliegewassen, zoals zonnebloem-, olijf- of raapzaadolie. [2, 3]

Palmolie zit in circa 60% van alle levensmiddelen [2]. Stel je dit even voor! Het zit vooral in sterk bewerkte voedingsmiddelen, vooral als die bij kamertemperatuur een vaste consistentie moeten hebben maar toch smeerbaar moeten zijn, zoals chocolade, smeerbare pasta´s voor op brood en margarine. Het zit echter ook in zoute en zoete snacks en in kant- en klaarmaaltijden. Daarnaast wordt het veel gebruikt in cosmetica, zoals shampoo, douchegel, zeep, lippenbalsem en make-up. [3]

Het probleem rond palmolie

Palmolie is niet zomaar te vervangen door andere oliesoorten. Dat komt doordat andere soorten olie bewerkt (gehydrolyseerd) moeten worden om ze vergelijkbare eigenschappen te geven. Tijdens dat bewerkingsproces ontstaan transvetzuren die erg schadelijk zijn voor onze gezondheid. De gezondheidsraad adviseert om niet meer dan 1% van onze energie uit transvet te halen. In veel ontwikkelde landen is de hoeveelheid transvet in bewerkte voeding door overheidsbemoeienis daarom drastisch terug gebracht [2]. Deels is dat gedaan door palmolie te gebruiken.
Tot nu toe lijkt palmolie te mooi om waar te zijn, vind je niet? Dat is helaas ook zo. Tijd om eens te kijken naar de keerzijde van de medaille...
Palmbomen groeien met name in tropische delen van de wereld, zoals Zuid-Amerika, Maleisië en Indonesië. Aangezien de productie van palmolie zo winstgevend is en de vraag enorm toeneemt, worden in rap tempo palmplantages aangelegd in deze gebieden. Helaas gebeurt dit vaak op plaatsen waar van oorsprong tropisch regenwoud staat. De snelle ontbossing zorgt ervoor dat veel dieren, waaronder bijzondere vogels en de bedreigde orang-oetang, hun leefgebied verliezen. Bovendien komt bij de ontbossing van deze gebieden veel broeikasgas (CO2) vrij dat bijdraagt aan klimaatverandering. En alsof dat nog niet genoeg is, is er op de plantages ook sprake van slechte arbeidsverhoudingen, zijn er vaak conflicten over landgebruik en worden schadelijke bestrijdingsmiddelen gebruikt. [2,4,6]
In 2004 is de Ronde Tafel Duurzame Palmolie (RSPO) opgezet. Dit is een samenwerking van bedrijven en maatschappelijke organisaties om de palmolie-industrie te verduurzamen [2]. Palmolie met het RSPO keurmerk is dus duurzamer dan die zonder keurmerk. Maar niet iedereen is tevreden met de verbeteringen die de RSPO heeft doorgevoerd, omdat ze de problemen wel verminderen, maar niet altijd oplossen. Inmiddels zijn er dan ook initiatieven die verder willen gaan, zoals de RSPO Next en de Palm Oil Innovation Group (POIG) [5].

Hoe verminder ik mijn dirty palm oil consumptie?

Wil je bewuster consumeren, let dan eens op de ingrediëntenlijst van de producten die je koopt en kijk of daar palmolie op staat. Niet alle palmolie is overigens slecht. Duurzaam geproduceerde palmolie is te herkennen aan het Greenpalm of RSPO keurmerk. Producten met deze keurmerken zijn al een bewustere keuze. Vanwege de hoge opbrengst van palmolie is overgegaan op een andere soort olie niet per se milieuvriendelijker, omdat meer grond nodig is voor de productie van eenzelfde hoeveelheid olie [2, 6]. Andere oliesoorten met minder verzadigd vet, zoals raapzaad-, olijf- en zonnebloemolie zijn alleen wel gezonder. Wil je naast dit gezondheidseffect ook minder milieu-impact hebben, dan zul je minder vette en bewerkte producten moeten eten. En laat dat nou ook nog eens gezonder en beter voor de lijn zijn!

Sommige producten bevatten overigens palmolie, terwijl ze er niet in hoeven te zitten. Dat is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde pasta´s voor op brood, chocolade en snacks. Je kunt dus vaker kiezen voor (vergelijkbare) producten die geen palmolie bevatten. Een paar tips om af te sluiten: echte chocolade hoort cacaoboter te bevatten en geen palmolie en 100% pindakaas is gezonder dan degene die is aangevuld met palmolie.

Bronnen:

1. https://www.youtube.com/watch?v=TQQXstNh45g
2. www.voedingscentrum.nl
3. https://www.oxfamwereldwinkels.be/nl/detragiekvanpalmolie
4. https://www.greenpeace.org/nl/natuur/478/vragen-over-palmolie/
5. https://wwf.be/nl/palmolie/
6. https://www.milieucentraal.nl/milieubewust-eten/tropische-producten/palmolie/

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie