Voeding voor je weerstand

24 oktober 2016 door Anderzorg

Met de herfst en winter op komst én de daarbij behorende verkoudheden en griepvirusjes proberen we weer met man- en macht onze weerstand te versterken. Door iedereen te mijden die maar kucht of niest of door te grijpen naar voedingssupplementen zoals vitamine C. Is dat laatste wel terecht? Kan voeding daadwerkelijk onze weerstand beïnvloeden?

Wat is weerstand?

Wat ís weerstand eigenlijk precies? Volgens de Van Dale is weerstand “mate waarin je bestand bent tegen ziekten; resistentie” (1). Ofwel, is jouw lichaam in staat om ziekteverwekkers waaraan je dag in, dag uit wordt blootgesteld onschadelijk te maken waardoor je niet ziek wordt. Het menselijk lichaam heeft daarvoor een heel ingenieus systeem: het immuunsysteem. Dit immuunsysteem wordt ook wel afweersysteem genoemd - vandaar de term ‘weerstand’.

Het immuunsysteem

Het immuunsysteem bestaat uit twee delen: namelijk het aangeboren afweersysteem en het verworven afweersysteem. Met het eerste worden we – logischerwijs – geboren en het tweede bouwt zich op tijdens ons leven. Het aangeboren afweersysteem omvat hele simpele items zoals de huid en slijmvliezen die ons beschermen tegen indringers maar ook uit meer geavanceerde methodes zoals de witte bloedcellen die zo snel mogelijk en op eigen kracht ‘indringers’ onschadelijk maken. Om te voorkomen dat elke bacterie of virus waarmee we dagelijks in aanraking komen ons direct ziek maken hebben we enorm veel aan het aangeboren afweersysteem (2).
Het geavanceerde immuunsysteem gaat een stapje verder. Stel je vat een griepje. Je lichaam gaat dan heel hard aan de slag om met behulp van die witte bloedcellen de aanval af te slaan. Maar helaas: die capaciteit is wel wat beperkt. Dus op dat moment wordt je dus wel ziek. Toch is dat niet voor niets. Je lichaam gaat namelijk speciale cellen (antistoffen) aanmaken die dat griepvirusje herkennen. De volgende keer dat je in aanraking komt met het griepvirus volgt er een storm van antistoffen die het virus in no-time onschadelijk maken (2). Daarom krijg je niet vier keer per winter griep maar over het algemeen maar één keer. Waarom of je de volgende winter dan toch verdorie weer griep krijgt? Dat is omdat het griepvirus elke keer mee verandert (3).
De rol van voeding in het immuunsysteem:

1. Darmwerking en het immuunsysteem

Welke rol spelen onze darmen dan in ons immuunsysteem? Eigenlijk een niet onbelangrijke. En dat is misschien wel een understatement. Het immuunsysteem heeft namelijk een duidelijke link met het functioneren van de darmen zoals hoogleraar Huub Savekoul helder en duidelijk uitlegt in een recente editie van de Volkskrant (4). Hoe komt dat? De darmen zijn bij uitstek grensbewakers – en dus onderdeel van het aangeboren afweersysteem. Ze bewaken de linie tussen de ‘buitenwereld’ en de ‘binnenwereld’. Waarbij alles wat in het lichaam terecht komt vóór het moment dat het de darmwand passeert en in het bloed wordt opgenomen de ‘buitenwereld’ omvat en pas na de passage van de darmwand tot de ‘binnenwereld’ gerekend kan worden. Daarmee zijn de darmen een soort poortwachter. Immers, wat niet in de ‘binnenwereld’ terecht komt kan weinig schade aanrichten. Het gaat via de ontlasting vrijwel geruisloos het lichaam weer uit. Kan het die ‘binnenwereld’ indringen dan komt het immuunsysteem om de hoek kijken waarbij dus maar de vraag is of die over voldoende capaciteiten beschikt om de indringers op dat moment onschadelijk te maken. De darmwand is dus een belangrijke barrière (2). De darmwerking die dus oh zo belangrijk is voor ons aangeboren afweersysteem kan worden beïnvloed door ons eetpatroon (4,5).

2. Voeding en het immuunsysteem

De werking van ons immuunsysteem wordt dus mede beïnvloed door de werking van onze darmen. Maar wat kunnen wij er dan zelf aan doen? Bovenal te zorgen voor een voeding met veel voedingsvezels. Voedingsvezels worden ook wel prebiotica genoemd. Ofwel zij zorgen ervoor dat de goede bacteriën in onze darmen de overhand houden. Door de goede bacteriën in onze darmen te voeden met voedingsvezels (groente, fruit, volkoren granen, peulvruchten, noten, zaden) zorgen wij ervoor dat de kans dat slechte bacteriën de overhand krijgen en de darmwand verzwakken zo klein mogelijk wordt (5,6). Hierdoor krijgen ziekteverwekkers minder kans ons lichaam binnen te dringen. De aanbeveling is om in ieder geval 30-40 gram per dag aan voedingsvezels te consumeren. Daar komen maar weinig mensen aan. 200 gram groentes bevat gemiddeld zo’n 6 gram voedingsvezels en een sneetje volkoren brood rond de 2,5 gram (9). Toch is het dus extra belangrijk om wel voor vezelrijke producten te kiezen. Dus wel fruit, maar geen sap. Wel volkoren brood, geen witbrood.

3. Supplementen

Maar hoe zit het dan met al die voedingsmiddelen die worden aanbevolen in de strijd tegen dat griepvirus? Er zijn diverse partijen die hét middel tegen griep en verkoudheid zeggen te hebben uitgevonden, zoals laatst in een artikel in de Daily Mail te lezen viel in een artikel van een chef-kok. (7). Laat voorop staan dat dat dus redelijk onmogelijk is aangezien de virussen die griep en verkoudheid veroorzaken continue veranderen. Er zijn zeker wel aanwijzingen dat bepaalde voedingsstoffen – zoals een adequate vitamine C-inname – de duur van een aandoening als gevolg van een virus (verkoudheid of griep) kan bekorten (8). Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat er voedingsmiddelen zijn die voorkomen dat je toch dat verkoudheidje of griepje oppikt. Gezond eten met voldoende groente en fruit – en dus voedingsvezels – is de beste remedie. Ook het gebruik van probiotica (goede bacteriën) is waarschijnlijk niet van toegevoegde waarde. Er zijn vooralsnog geen aanwijzingen dat het drinken van zuiveldrankjes met probiotica of het gebruik van supplementen een bijdrage levert aan het voorkomen van een griepje in verder gezonde personen (10).

Conclusie

Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat er voedingsmiddelen zijn die voorkomen dat je toch dat verkoudheidje of griepje oppikt. Gezond eten met voldoende groente en fruit – en dus voedingsvezels – is de beste remedie om de winter door te komen.

Bronnen

1. Weerstand (2016). In Dikke van Dale. Geraadpleegd op 14-10-2016, van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=weerstand&lang=nn
2. De Merck Manual. (2003). Sectie immuunsysteem. Geraadpleegd op 14-10-2016, van http://www.merckmanual.nl/mmhenl/sec16/ch183/ch183a.html#sec16-ch183-ch183a-10
3. US department of Health and Human services (2016). How the flu virus changes. Geraadpleegd op 14-10-2016, van http://www.flu.gov/about_the_flu/virus_changes/
4. Jonger, A. (01-10-2016). Kun je met voeding je immuunsysteem verbeteren? De Volkskrant (online). Geraadpleegd via http://www.volkskrant.nl/wetenschap/kun-je-met-voeding-je-immuunsysteem-verbeteren~a4386647/?utm_source=facebook&utm_medium=social&utm_campaign=shared%20content&utm_content=paid&hash=3d96d6b48601dabba99b33cb2079b9aac3c42e8a
5. Enders, G. (2014). De mooie voedselmachine. Amsterdam, Uitgeverij Luitingh-Sijthoff BV.
6. Roberfoid, M. et al. Prebiotic effects: metabolic and health benefits. Br J Nutr. 2010 Aug;104 Suppl 2:S1-63. doi: 10.1017/S0007114510003363.
7. Blake, I. (13-10-2016).How to beat winter bugs. Geraadpleegd via http://www.dailymail.co.uk/femail/food/article-3834684/How-EAT-beat-winter-bugs-Expert-reveals-10-foods-boost-immune-system.html
8. Kim, Y. et al. Vitamin C Is an Essential Factor on the Anti-viral Immune Responses through the Production of Interferon-α/β at the Initial Stage of Influenza A Virus (H3N2) Infection. Immune Netw. 2013 Apr; 13(2): 70–74.
9. Gezondheidsraad. Richtlijn voor de vezelconsumptie. Den Haag: Gezondheidsraad, 2006; publicatie nr 2006/03. ISBN 90-5549-589-1 2015 Dec 28;114(12):1993-2015. doi: 10.1017/S0007114515003864. Epub 2015 Oct 7.
10. Martinez R.C. et al. Scientific evidence for health effects attributed to the consumption of probiotics and prebiotics: an update for current perspectives and future challenges. Br J Nutr. 2015 Dec 28;114(12):1993-2015. doi: 10.1017/S0007114515003864.

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie