Wat staat er op het etiket?

1 februari 2017 door Anderzorg
Wanneer je in de supermarkt bent wil je soms weten of het vlees dat je koopt biologisch is, in welke kwark de minste calorieën zitten of er allergenen in de soep zitten of tot wanneer je die maaltijdsalade kunt eten. Aan het voedingsmiddel zelf kun je dat niet zien. Die informatie, en veel meer is wel terug te vinden op het etiket. Door het etiket te lezen weet je beter wat je koopt en kun je voedingsmiddelen met elkaar vergelijken waardoor je de voor jou beste keuze kunt maken.

Wat moet er verplicht op het etiket staan?

Het etiket maakt onderdeel uit van de verpakking. In de Europese wet Voedselinformatie is vastgelegd wat er allemaal op een etiket moet staan en op welke manier [1]. Verplichte vermeldingen zijn:
De naam en het adres van de fabrikant
De naam van het voedingsmiddel
De voedingswaarde
Een ingrediëntenlijst
Bekende allergenen
Wanneer een bepaald ingrediënt typerend is voor een voedingsmiddel de hoeveelheid van dat ingrediënt
De netto-hoeveelheid van het voedingsmiddel
De datum van minimale houdbaarheid of de uiterste consumptiedatum
Bijzondere bewaarvoorschriften en/of gebruiksvoorwaarden
Het land van oorsprong of de plaats van herkomst
Een gebruiksaanwijzing, als het levensmiddel zonder gebruiksaanwijzing moeilijk te gebruiken is
Het alcoholpercentage voor dranken met een alcoholpercentage van meer dan 1,2%

Voedingswaarde

Bij de voedingswaarde staat hoeveel calorieën en voedingsstoffen er in het voedingsmiddel zitten. Voedingsstoffen die verplicht moeten worden genoemd zijn vetten, verzadigde vetten, koolhydraten, suikers (ook die er van nature inzitten), eiwitten en zout. Wanneer het voedingsmiddel vloeibaar is staat dit er per 100 ml en anders per 100 mg. Soms staat de voedingswaarde ook per portie aangegeven, maar dat is niet verplicht. Let er dan wel op dat de portiegrootte op het etiket overeenkomt met jouw portiegrootte. Het vermelden van de voedingswaarde is niet verplicht voor water, kruiden, thee, koffie en onverwerkte producten zoals groente en fruit.

Ingrediëntenlijst

Hier staan alle ingrediënten die in het voedingsmiddel zitten. De lijst begint met het ingrediënt dat er het meeste in zit en eindigt met het ingrediënt dat er het minst in zit. Wanneer er suiker aan is toegevoegd staat dat hier genoemd. Daar kunnen wel verschillende benamingen voor gebruikt worden zoals sacharose, maltodextrine, glucose-fructosestroop, etc.

E-nummers

Een E-nummer is een goedgekeurd voedingsadditief. Voorbeelden zijn kleurstoffen, smaakversterkers, zoetstoffen en conserveermiddelen. De fabrikant kan het voedingsadditief vermelden als E-nummer of met de naam van het voedingsadditief. Wanneer in de ingrediëntenlijst geen E-nummers staan betekent dat dus niet dat er geen E-nummers inzitten. De kunstmatige zoetstof aspartaam kan namelijk vermeld worden als E-951 of als aspartaam.

Allergenen

Een voedselallergie kan tot vervelende en zelfs levensgevaarlijke reacties leiden. Iemand met een pinda-allergie kan bijvoorbeeld al van een spoortje pinda in het ziekenhuis belanden. Om dit te voorkomen zijn fabrikanten verplicht om de aanwezigheid van een specifiek aantal allergenen op het etiket te vermelden. Het gaat om: glutenbevattende granen (tarwe, rogge, gerst, haver en spelt), selderij, sulfiet (in hoeveelheden van >10 mg/kg), ei, mosterd, vis, sesamzaad, pinda, lupine, noten, weekdieren, soja, schaaldieren en melk. Wanneer een fabrikant niet kan garanderen dat die allergenen er niet inzitten, kan hij vermelden dat er sporen van allergeen X in kunnen zitten.

Houdbaarheid

Er zijn twee verschillende manieren om aan te geven hoe lang een voedingsmiddel houdbaar is: De TGT-datum (te gebruiken tot) en de THT-datum (ten minste houdbaar tot). De TGT- datum geeft aan tot en met welke datum het voedingsmiddel veilig te gebruiken is. Deze datum staat op bederfelijke voedingsmiddelen zoals vers vlees, vis en zuivel. Na de TGT-datum is het advies om het voedingsmiddel niet meer te eten of te drinken. De THT- datum geeft aan tot en met welke datum het voedingsmiddel de juiste kwaliteit behoudt. De THT-datum staat op veel voedingsmiddelen die lang houdbaar zijn zoals gedroogde en ingevroren voedingsmiddelen. Na de THT-datum kan het voedingsmiddel nog gegeten worden wanneer de verpakking onbeschadigd is en de geur, kleur en smaak goed zijn. Bij minder bederfelijke voedingsmiddelen zoals suiker, zout en wijn is een houdbaarheidsdatum niet verplicht, net als bij verse groente en fruit.

Voedings- en gezondheidsclaims

Op sommige voedingsmiddelen kunnen voedings- of gezondheidsclaims staan. Een voedingsclaim zegt iets voordeligs over de samenstelling van een voedingsmiddel, bijvoorbeeld ‘vezelrijk’. Een voedingsclaim mag alleen maar gebruikt worden wanneer aan bepaalde voorwaarde is voldaan [2]. Vezelrijk mag bijvoorbeeld alleen maar gebruikt worden wanneer het vezelgehalte van het voedingsmiddel minimaal 6 gram/100 gram is of 3 gram/100 kcal. Een gezondheidsclaim gaat een stap verder en stelt dat het voedingsmiddel voordelig is voor de gezondheid, bijvoorbeeld dat voedingsvezel uit tarwezemelen de darmwerking bevordert. Een gezondheidsclaim mag alleen maar gebruikt worden wanneer die wetenschappelijk onderbouwd is en goedgekeurd door de Europese Commissie.

Herkomst

Steeds meer mensen willen weten waar hun eten vandaan komt. Voor samengestelde producten is dat lastig. Voor onbewerkte producten zoals vis, vlees, groente en fruit is de fabrikant verplicht om de herkomst aan te geven. Sommige benamingen die verwijzen naar een plaats, regio of land zijn beschermt en kunnen een keurmerk dragen (Beschermde Oorsprongsbenaming) [3]. Voorbeelden daarvan zijn Parmaham uit Parma, de Noord-Hollandse Gouda (kaas) uit de provincie Noord-Holland en de Opperdoezer Ronde (aardappel) uit het Noord-Hollandse Opperdoes.

Keurmerken

Het etiket kan ook ruimte bieden aan keurmerken. Er zijn er verschillende keurmerken in omloop die informatie kunnen geven over de samenstelling van een voedingsmiddel (100% volkoren, glutenvrij), de herkomst ervan (halal) en of er aandacht is besteed aan dierwelzijn en het milieu (EKO, Demeter). Niet alle keurmerken zijn even streng. Het is daarom belangrijk om te weten wat een keurmerk precies inhoudt.

Conclusie

Op het etiket van een voedingsmiddel is veel informatie te vinden. Reclame-uitingen op de verpakking kunnen je verleiden, maar door het etiket te lezen kun je daar doorheen prikken en de beste keuze maken.

Referenties

Europese verordening nr. 1169/2011.
Europese verordening nr. 1924/2006.
Europese verordening nr. 1151/2012

I'm a Foodie

Onze 20 diëtisten en voedingswetenschappers bloggen over gezonde voeding. Onafhankelijke kennis door echte professionals uit het vak. Kijk; da's duidelijk!

• ir. Marijke Berkenpas
  Diëtist, voedingswetenschapper - Founder I'm a Foodie