Grenzen aangeven

Mensen die teveel werk op zich nemen, omdat ze geen ‘nee’ durven te zeggen tegen hun leidinggevende, vrouwen met fulltimebanen en baby’s wiens mannen nooit meehelpen in het huishouden, vriendinnen die hun vriendinnen de les lezen over hoe ze hun leven moeten leiden en moeders die - zelfs als het kind uit huis is - hun kinderen domineren. Wanneer weet je dat er over je grenzen heengegaan wordt, hoe bewaak je je grenzen en wanneer is het goed om ze te verleggen?

Grensoverschrijdend gedrag

“Sommige grenzen zijn heel duidelijk, bijvoorbeeld: ik zal nooit iemand geweld aan doen, maar andere vager,” aldus Annemiek Nieborg-Van den Ban, coach en auteur van Over je grenzen gaan, van ja-knikken naar nee-zeggen. “Heb je het gevoel dat iets je overkomt, dat je erin meegaat, maar het eigenlijk niet wilt, dan is er sprake van grensoverschrijdend gedrag. En dat is vaak gekoppeld aan een gevoel van machteloosheid, angst voor verlies, schuldgevoel  of plichtgevoel naar een ander. Zo kun je ‘ja’ zeggen tegen je baas als hij je weer een nieuwe klus toeschuift, omdat je bang bent dat je contract niet wordt verlengd. En dat terwijl je to-do-lijst al oneindig is. Ook herkenbaar: kerst bij de familie, een verplicht nummertje. Je hebt er eigenlijk geen zin in, maar wilt de traditie niet verbreken, want dan voel je je schuldig tegenover je familie.”

Grenzen bewaken? Bouw vertraging in

Je kunt misschien wel aanvoelen dat iets niet goed voelt of dat je het niet wilt, maar je weet soms niet direct waarom dat zo is. En voor je het weet werk je weer over of luister je voor de zoveelste keer naar de relatieproblemen van een vriendin, terwijl je eigenlijk een avondje me-time had gepland. Nieborg-Van den Ban: “Als iets niet goed voelt, dan is het soms moeilijk de motieven snel helder te krijgen. Daarom is het belangrijk om een vertraging in te bouwen. Stel vragen als: wat houdt het verzoek in, wat bedoel je, hoeveel tijd ben ik ermee kwijt, wat zijn de consequenties, etc.? Of vraag bedenktijd. Dat geeft je de ruimte om in je gevoel te duiken en te onderzoeken waar je ‘nee’ vandaan komt.” Soms kan dat ook betekenen dat je dan toch ‘ja’ zegt. Bijvoorbeeld omdat het werk dat je moet doen voor je baas, past in de richting waarin je je wilt ontwikkelen. Of dat je vriendin met relatieproblemen jou onlangs ook heeft gesteund in een moeilijke tijd. Dan is jouw ‘ja’ een bewuste keuze en is er geen sprake van grensoverschrijdend gedrag meer.

Leren nee-zeggen is een ja tegen jezelf

Als mens nemen we van alles aan en ‘schrijven’ we vaak al een script in ons hoofd. ‘Als ik nee zeg, dan kom ik egoïstisch over’, ‘Als ik nee zeg, dan gaat alles mis’. Allemaal aannames, volgens Nieborg-Van den Ban: “De meest voorkomende gedachte bij mensen die dingen doen die ze niet willen en over hun grenzen gaan is: ik ben de enige die dit kan oplossen. Dat is natuurlijk vaak niet zo en een recept voor een burn-out. Je hebt altijd een keuze. En een vraag betekent dat je ook ‘nee’ mag antwoorden. Mensen denken vaak dat anderen boos worden. Maar als jij je antwoord goed onderbouwt zonder de ander aan te vallen, dan is het vaak oké. “Je kunt het ook zien als een test. Als je een afspraak met een vriendin afzegt omdat je oververmoeid bent en ze reageert weinig begripvol, dan kun je je afvragen wat je vriendschap waard is. “Als je moeite hebt met grenzen stellen, dan maak je het geluk van een ander belangrijker dan dat van jezelf. Streef op z’n minst naar gelijkwaardigheid en ga bij jezelf na of al je aannames kloppen.”

Grenzen verleggen

Mensen die vaak over zich heen laten lopen en leren hun grenzen aan te geven, moeten daar ook weer een balans in vinden. Want het is nou eenmaal niet zo dat je nooit in je leven over een grens gaat. Sterker nog, leren gebeurt buiten je comfortzone, en daarvoor is het goed dat je nu en dan je grenzen verlegt. Nieborg-Van den Ban: “Zo lang het verleggen van grenzen voelt als een bewuste keuze en niet ontstaat uit een gevoel van machteloosheid, dan weet je dat je wat er ook op je pad komt aankan. Dan voelt het ook niet als over je grenzen gaan.” Kortom, grenzen verleggen is prima om te leren. De kunst is om jezelf de ruimte te geven om mee te bewegen vanuit het besef dat dingen, het leven en jij zelf verandert.

Checklist grenzen bewaken

Heb je het gevoel dat iets je overkomt, dat je erin meegaat, maar het eigenlijk niet wilt, dan is er sprake van grensoverschrijdend gedrag.

• Erken dat je een grens hebt en dat het oké is deze te voelen.
• We leven in een snelle maatschappij, waardoor het lijkt dat we overal ad rem op moet reageren. Maar vertragen is belangrijk als je voelt dat je een grens gaat overschrijden tegen je zin. Vraag dieper door en vraag desnoods bedenktijd. Dan kun je onderzoeken waar je weerstand vandaan komt.
• Alles wat je voelt mag er zijn, niets is fout. Probeer zonder oordeel te kijken naar wat er is.
• De meeste mensen worden niet boos als je ‘nee’ antwoordt op een vraag. Als je je ‘nee’ maar onderbouwt en begrip hebt voor de ander.
• Blijft iemand over je grenzen gaan, terwijl je aangeeft dit niet prettig te vinden, dan mag je serieus overwegen of deze relatie/vriendschap/collega/etc. jou dit waard is.

Grenzen leren stellen is een leerproces en het vraagt daarom een continue terugkoppeling naar jezelf. Ieder mens verandert door het leven zelf en daardoor kunnen grenzen vervagen of juist versterken. Wat gister nog goed voelde, kan vandaag grensoverschrijdend zijn.

• Ontdek Coach op Zak

  Zit je niet lekker in je vel en kun je wel wat hulp gebruiken? Download de app Coach op Zak en start met de zelftest. Gratis voor jou als klant van Anderzorg. 

• Lees meer